Ślązacy = Polacy?

 Sokrates już po kilku rozmowach z tutejszą ludnością zorientował się szybko, że ludzie na Śląsku są różni. Podstawową rzeczą jaką się różnią jest język, którym się posługują. Współrozmówcy Sokratesa czasem mówili po polsku, a czasem godali po śląsku. Później okazało się, że różnice dotyczą nie tylko języka, ale także innych cech. Sokrates postanowił uchwycić owe różnice, a tym samym wyznaczyć istotę śląskości.

Jednak same rozmowy okazywały się tylko w jakimś stopniu zadowalające go, bo nie pozwoliły na uchwycenie eidosu śląskości. Dlatego Grek postanowił tym razem wyjątkowo tj. inaczej niż to miał w zwyczaju - udać się do biblioteki i znaleźć tam informacje na temat różnorodności ludności Śląska. Znalazł liczne opracowania, które dotyczyły historii, socjologii i polityki Śląska. Dzięki tym źródłom dowiedział się, że na Śląsku żyje kilka grup, które różnią się co do pochodzenia, historii, kultury, języka, uznawanych wartości, sposobu ujęcia swojej wspólnoty losu. Oczywiście żyją na Śląsku Polacy - ci zazwyczaj przyjechali tutaj po 1945 roku. Są także Niemcy, którzy zostali tutaj po 1945 roku i nie wyjechali. Ale są też i tacy, którzy mówią o sobie, że nie są ani Polakami ani Niemcami - i ci określają się jako Ślązacy. A z nimi to jest dalszy problem. Bo cześć uważa się za Ślazako - Polaków, cześć za Ślązako - Niemców. A cześć za Ślązaków po prostu. Wygląda to torchę tak jakby Ślązacy sami nie wiedzieli kim są dokładnie. Sokrates postanowił zacząć badanie tej niejednoznaczności pojęciowej. Mimo problemów z wyraźnym określeniem na czym miałaby polegać odrębność Ślązków zarówno w stosunku do Polaków jak i Niemców (niektórzy podkreślają także wpływy czeskie na kulturę śląska) udało się Sokratesowi uzyskać główne wyznaczniki eidosu śląskości:

a) terytorium, z którym się identyfikują - Śląsk, konkretnie Górny Śląsk - czyli większa cześć dzisiejszych województw - śląskiego i opolskiego. Jest on dla nich terenem pochodzenia oraz zamieszkania. Na nim żyli ich przodkowie. Wyznacznikiem tożsamości dla Ślązaków nie jest obecny teren Polski, a tym bardziej Niemiec. Ale historycznie określony Górny Śląsk - ten obszar określają jako swoją ojczyznę.

b) język, którym się posługują na co dzień, czyli śląsko godka. Oczywiście kiedy rozpoczniecie rozmowę z (szczególnie) młodszym pokoleniem Ślązaków to nie będą oni mieli problemu z porozumieniem sie po polsku. Dlatego możecie nawet nie wiedzieć, że wasz współrozmówca to Ślazak. W sferze publicznej, szkole - często wymaga się od nich mówienia po polsku. Spora cześć Ślązaków uczyła się języka, którym wy posługujecie się od dziecka dopiero w szkole. Jednak to znajomość gwary pozwala im określić, które osoby przynależą do ich grupy. Tym samym jest ona jednym z istotnych elementów wyznaczających ich tożsamość. Wśród swoich, tj. w swoim języku - Ślązacy są u siebie.

c) praca - a raczej jej kult. Szczególnie cenią sobie pracę fizyczną, zaś mniej mają poważania dla innych form aktywności. Dlatego w przeszłości istniał wśród nich mniejszy odsetek osób z wyższym wykształceniem niż wśród innych grup etnicznych Polski. Tak było wśród pokolenia dziadków i rodziców obecnie młodego pokolenia Ślązaków. Najmłodsze pokolenie nadrabia owe braki. Ślązacy traktują pracę jako istotny wyznacznik swojej tożsamości. Mają o sobie zdanie dobrych, rzetelnych pracowników. Stosunek do pracy to  dla nich jedno z podstawowych kryterii wartościowania ludzi. Z tego punktu widzenia spoglądają na Polaków krytycznie jako na tych - co dużo mówią, ale mało przykładają się do pracy. Tą krytykę polskości łączą z negatywną oceną rozwoju gospodarczego Śląska w okresie II Rzeczypospolitej oraz po 1945. Okres ten zdecydowanie odbiegał od porządku i solidności państwa pruskiego.

d) historia - Śląsk jako kraina historyczna przeszedł zdecydowanie inną drogę rozwoju cywilizacyjnego aniżeli reszta ziem polskich. W przeszłości bezpośrednio z państwowością Polską był związany tylko w okresie od ok. 1000 do ok. 1350. Wtedy to król polski Kazimierz Wielki zrzekł się na zawsze prawa do zwierzchności nad obszarem Śląska. Śląsk stał się czeski, i już wtedy podlegał coraz większemu wpływowi kultury niemieckiej. Po kolejnych ok. 200 latach Śląsk stał się austriacki. W wyniku wojen śląskich, które trwały w latach od 1740 do 1763 Śląsk został przyłączony do państwa pruskiego. Tym samym Śląsk nigdy nie podlegał rozbiorom - inaczej niż większość pozostałych ziem polskich. Po I WŚ, trzech powstaniach śląskich oraz plebiscycie bardzo znikoma część Śląska stała się częścią Polski - ok. 5 tys. km2. Wtedy też ten fragment Śląska uzyskał status autonomii, w obrębie państwa polskiego która została zniesiona przez komunistów w 1945. Dziś Ruch Autonomii Śląska odwołuje się do autonomicznego charakteru Śląska w okresie II Rzeczypospolitej dążąc do jego przywrócenia. Pozostała część Śląska do 1945 roku była zamieszkana głównie przez Niemców.  Dopiero po 1945 w wyniku radykalnych zmian granicy polsko - niemieckiej teren Śląska przypadł Polsce. Nieprawdą jest, ze Śląsk jakoby wrócił wtedy do macierzy i należy do polskich Ziem Odzyskanych. Owszem ziemie te przed 1000 rokiem były słowiańskie, ale przed państwem Piastów na terenie Śląska istniało państwo wielkomorawskie. Więc, jeżeli już ktoś jest "matką" Śląska to Morawy, ewentualnie Czechy. Wcześniej zaś na śląskich terenach żyły germańskie plemiona Wandalów, a także Celtowie.
Wniosek taki, iż przez ok. 600 lat Śląsk politycznie, gospodarczo, a także coraz bardziej kulturowo miał słabe związki z Polską.

e) wspólnota losu - Ślązacy stanowią grupę, która wśród swoich przodków ma zarówno Polaków jak i Niemców. Często w jednych rodzinach przodkowie walczyli po dwóch przeciwstawnych stronach powstań śląskich. Także podczas II WŚ Ślązacy byli podzieleni - część walczyła w Wehrmachcie, inni po stronie polskiej np. uciekali do Andersa. Wśród tych żyjących w Polsce dziś większość ma rodziców, dziadków lub pradziadków, którzy służyli w Wehrmachcie. Po 1945 roku Ślązacy, podobnie jak Niemcy śląscy byli traktowani z dużą nieufnością przed włądze Polskie. W latach 1945 - 1948 istniały na ziemiach polskich obozy dla ludności tych grup. Często dochodziło w nich do tortur, zabójstw. Górnicy Śląscy byli wywożeni w głąb Rosji do pracy w tamtejszych kopalniach.  Podczas okresu PRLu włądze polskie bardzo niechętnie odnosiły sie do rodzimej ludności Śląska. Pozycje adeministracyjne, oraz wyższe funkcje w przmyśle były przekazywane Polakom, którzy przyjeżdzali z Polski centralnej. Było to robione nawet gdy to Ślązak dzięki swym kompetencjom lepiej spełniał wymogi danego stanowiska. PRL nie był, wbrew powszechnym poglądom, państwem neutralnym narodowo. Ale ze zdarzeń nacechowanych nacjonalistycznie w tym okresie do świadomości powszechnej przebiły się tylko wydarzenia 1968 roku. 
Ślązaków łączy także odniesienie do górnictwa i przemysłu. Przemysł to nie tylko miejsce pracy, ale także część krajobrazu Śląska. Jest częścią śląskiego dziedzictwa.

Sokrates dzięki lekturze sporo dowiedział się na temat historii Śląska oraz o jego mieszkańcach. Teraz będzie chciał sprawdzić aktualność i żywotność w świadomości ludzi wymienionych czynników. Dziwi go, iż w XXI wieku grupa osób żyjących w Europie jest tak mocno przywiązania do swej etniczności.